100 resultaten voor Elke Huntink, gevonden
Wassen zonder water; hoe staan we ervoor?
Wassen zonder water, ook wel verzorgend wassen genoemd, is het wassen van cliënten met kant-en-klare wegwerpdoekjes of -washandjes. Het is een gelijkwaardig alternatief voor de ‘klassieke’ wasbeurt met water en zeep. 1 Hoe staan we er nu eigenlijk voor als het gaat om de toepassing ervan in verpleeg- en verzorgingshuizen? En wat vinden verzorgenden, verpleegkundigen en cliënten van verzorgend wassen?
Lees het artikelComplicaties van de perifere intraveneuze infuuscanule
Complicaties bij een perifere intraveneuze infuuscanule (iv-canule) komen veel voor en kunnen zeer ernstige gevolgen hebben. Er bestaat in Nederland nog geen richtlijn voor infuuszorg. Ziekenhuizen hanteren verschillende protocollen. De belangrijkste spelregels op een rij.
Lees het artikelBegeleiding bij kritische beslismomenten in de palliatieve fase
Palliatieve zorg behelst meer dan alleen de zorg in de terminale fase. Vroegtijdig markeren van de palliatieve fase en het bespreken van wensen, behoeften, noden, voorkeuren en prioriteiten voor verdere behandeling en zorg met zorgvragers met een levensbedreigende aandoening is belangrijk om overbehandeling of palliatieve onderbehandeling te voorkomen. Een zorgvrager kan vervolgens betere afwegingen maken die passen bij haar/zijn situatie en levensvisie en daarmee een behandeling afwijzen....
Lees het artikelVallen… sta er bij stil!
Elke vier minuten valt er in Nederland iemand met dusdanig letsel dat een bezoek aan de SEH noodzakelijk is. Jaarlijks komen er bijna 5000 mensen te overlijden na een val. De meeste ongevallen vinden in en om het huis plaats. Het in kaart brengen van de mate van kwetsbaarheid, het tijdig signaleren en het analyseren van de valrisicofactoren kunnen ervoor zorgen dat een val voorkomen wordt.
Lees het artikelUrinekatheters bij kwetsbare ouderen
Urinekatheters worden veelvuldig ingezet in de zorg voor kwetsbare ouderen. Bijna elke verzorgende, verpleegkundige en verpleegkundig specialist komt in de dagelijkse praktijk urinekatheters tegen. In dit artikel wordt aandacht besteed aan katheters die via de urethra worden ingebracht. Er is aandacht voor de (contra-)indicaties, de verschillende soorten urinekatheters, katheterisatietechnieken, aandachtspunten, complicaties en tips voor de dagelijkse praktijk.
Lees het artikelDe PICC
Een PICC is een centrale katheter die perifeer, meestal in de bovenarm wordt ingebracht. Voordeel van deze lijn is dat de katheter wel een jaar of langer kan blijven zitten, waardoor de patiënt niet elke keer opnieuw geprikt hoeft te worden. Het uiteinde van de katheter ligt centraal in de overgang van de vena cava superior naar het rechter atrium. Daardoor raakt het bloedvat minder snel geïrriteerd en kunnen irriterende vloeistoffen zoals cytostatica of totale parenterale voeding...
Lees het artikelLeefstijl bij seizoensgebonden depressie
Biologische ritmes zijn bouwstenen voor het leven. Een verstoord ritme kan leiden tot uiteenlopende klachten en ziekten, lichamelijk en geestelijk. In de wintermaanden is er minder daglicht en mensen die hier gevoelig voor zijn kunnen (een toename van) depressieve klachten ontwikkelen. Dit artikel geeft handvatten hoe leefstijl kan helpen als terugvalpreventie bij seizoensgebonden depressieve klachten.
Lees het artikelWet zorg en dwang en onvrijwillige zorg
Aan welke criteria moet u voldoen wanneer onvrijwillige zorg de enige mogelijkheid lijkt te zijn om zorg te verlenen aan een cliënt in het kader van de algemene dagelijkse levensverrichtingen? In dit artikel wordt op deze vraag, aan de hand van een casus, antwoord gegeven.
Lees het artikelLaaggeletterdheid en ongelijkheden op gezondheidsgebied
Laaggeletterdheid kan leiden tot hogere ziektecijfers en slechte zelfzorg. Het is in het belang van patiënten dat zorgverleners strategieën introduceren die kunnen bijdragen aan het verbeteren van gezondheidsgeletterdheid.
Lees het artikelUit het niets agressief?
‘Mevrouw De Wit is vanuit het niets agressief’, vertelt Anita. Onbegrepen gedrag ontstaat niet vanuit het niets. Richtlijnen en protocollen werken beperkt als u niet voldoende kunt aansluiten bij de mens achter de dementie. ‘Zie mij, Ken mij, Hoor mij en Laat mij.’ Begrijpen en begrepen worden vormen de basis om elkaars gedrag te begrijpen.
Lees het artikelSarcopenie en fysiotherapie
Onze spieren stellen ons in staat te bewegen, te staan zonder te vallen, inwendige weefsels te beschermen, te eten, naar het toilet te gaan en ons lichaam op temperatuur te houden. Sarcopenie is een leeftijdsgebonden afname van spiermassa die kan verergeren door ziekte, ondervoeding en inactiviteit. Werking en veroudering van spieren worden beschreven, met mogelijkheden voor herstel bij ouderen door middel van fysiotherapie.
Lees het artikelHartfalen
Hartfalen is een complex van klachten en verschijnselen ten gevolge van een tekortschietende pompfunctie van het hart. Er worden drie vormen van hartfalen onderscheiden. Voor de symptomen is het onderscheid tussen backward failure (falen vóór de aangedane harthelft) en forward failure (na de aangedane harthelft) van belang. De belangrijkste oorzaak van hartfalen is het doormaken van een hartinfarct; ook andere oorzaken worden besproken. Door de vele oorzaken en vormen van...
Lees het artikel‘Samen beslissen’ met kwetsbare ouderen
Besluiten over gezondheids- en behandeldoelen voor kwetsbare ouderen met multimorbiditeit moeten in lijn zijn met uitkomsten die voor de ouderen zelf het meest ‘er toe doen’. Een goed proces van ‘Samen beslissen’ door ouderen, hun naasten en de zorgverlener draagt daaraan bij. In de praktijk wordt er minder vaak samen beslist dan ouderen en naasten zouden willen. Door eerder in het proces stil te staan bij wat voor ouderen belangrijk is voor hun kwaliteit van...
Lees het artikelMuziek als interventie
Dit artikel laat u zien wat de inzet van muziek als interventie kan betekenen in de zorg voor zowel de cliënt als de zorgverlener. Er worden handvatten besproken om de juiste muziek te vinden met behulp van de MuziekGeluk-methode van Ignar Rip.
Lees het artikelStolling en antistolling: een update
Hemostase is het proces dat zorgt voor het stelpen van een bloeding als gevolg van een beschadiging van een bloedvatwand. Een disbalans in een van de processen betrokken bij de hemostase kan leiden tot trombose of juist tot een bloeding. In dit artikel gaan we nader in op de fysiologie van de stolling en de nieuwe ontwikkelingen op antistollingsgebied.
Lees het artikelHoe je het hart van de zorg kunt verdiepen
‘Waar word jij gelukkig van?’, ‘Waar kom jij je bed voor uit?’, ‘Wat vind jij nu echt belangrijk?’ Deze vragen gaan over zingeving. In dit artikel moedigen wij alle zorgmedewerkers aan om aandacht voor zingeving als onderdeel van hun werk te zien en dit tijdens alledaagse contactmomenten toe te passen. Er worden drie casussen uitgewerkt om dit te verhelderen.
Lees het artikelSterven, dementie en rouw in tijden van corona
Mensen die lijden aan dementie en hun naasten begeleiden is altijd al een moeilijke aangelegenheid. Gevorderde dementie gaat meestal gepaard met ernstige communicatieproblemen en tijdens de COVID-19-pandemie is de communicatie extra gecompliceerd door de beschermingsmaatregelen om onderlinge besmetting tegen te gaan. Waar de verbale taal geleidelijk wegvalt, neemt het aandeel van aanrakingen en tactiel contact toe, maar dat moet volgens de richtlijnen zoveel mogelijk worden beperkt. Dat...
Lees het artikelMedicatie via de sonde
Wanneer een patiënt niet meer zelf voeding tot zich kan nemen, is een maagsonde een goede uitkomst. Via de maagsonde kan de patiënt de nodige voedingsstoffen en vocht toegediend krijgen in de vorm van sondevoeding. Maar wat als de patiënt ook medicatie gebruikt die niet tot nader order gestopt kan worden?
Lees het artikelCliëntprofielen
De wijkverpleging vervult een cruciale rol als poortwachter in de zorg. Door zorg met zowel het medische als sociale domein te verbinden, maken wijkverpleegkundigen het mogelijk dat mensen zo lang mogelijk verantwoord thuis kunnen blijven wonen. Financiering moet daarin ondersteunend zijn. We werken als Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) samen met wijkverpleegkundigen uit het hele land toe naar een nieuw bekostigingsmodel dat zorgprofessionals ruimte moet geven om passende zorg te...
Lees het artikelCataract
De zegswijze 'de ogen zijn de spiegels van de ziel' geeft figuurlijk aan hoe belangrijk goed zicht van de ogen is. Wat als de spiegel is vertroebeld? Wat als stukken van de spiegel ontbreken? Hoeveel zicht hebben we dan nog op de 'ziel' of in letterlijke zin op onze omgeving? Veranderingen in de ooglens hebben tot gevolg dat de waarneming van onze omgeving geleidelijk en vaak onopgemerkt verandert.
Lees het artikelTracheotomie en tracheostoma
In dit artikel leggen wij het verschil uit tussen een tracheotomie en een tracheostoma. Deze twee begrippen worden wereldwijd in de literatuur door elkaar gebruikt. Een andere term die vaak gebruikt wordt is tracheostomie. Vanwege het verschil in verzorging en begeleiding van de patiënt is het noodzakelijk genoemde begrippen goed uit elkaar te houden. We doen dit aan de hand van twee casussen.
Lees het artikelUrine-incontinentie bij ouderen
Urine-incontinentie bij ouderen is een veelvoorkomend probleem dat grote invloed kan hebben op de kwaliteit van leven. Het niet tijdig onderkennen van dit probleem draagt bij aan de toenemende kwetsbaarheid van ouderen. Verpleegkundigen spelen een rol bij het tijdig signaleren en behandelen van incontinentieproblemen. Hiervoor hebben ze kennis nodig van verschillende vormen van incontinentie. Zij ondersteunen ouderen bij het kiezen van passende maatregelen.
Lees het artikelKetenzorg bij Parkinson
Complexe zorg, u herkent het vast bij chronische patiënten in uw werkveld. De ziekte van Parkinson is een progressieve neurodegeneratieve ziekte, die zowel fysieke als psychische stoornissen veroorzaakt. De zorg voor patiënten met Parkinson is complex. Vaak zijn meerdere zorgverleners betrokken bij de zorg en wordt er multidisciplinair samengewerkt in een zorgketen. In dit artikel is te lezen hoe in Nederland de ketenzorg Parkinson is ontwikkeld.
Lees het artikelOmgaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag
Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een structureel en wereldwijd probleem. Verpleegkundigen krijgen hier bovengemiddeld vaak mee te maken. Het vormt een lastig en belastend deel van uw dagelijkse praktijk. U krijgt waardevolle tips om met dit gedrag om te gaan die direct toepasbaar zijn (en niet alleen in uw werk).
Lees het artikelDiabetische voet
Een diabetische voet is een verzamelnaam voor verschillende voetafwijkingen die vaak in combinatie voorkomen bij mensen met diabetes mellitus. De afwijkingen ontstaan als gevolg van zenuwstoornissen, bloedvatstoornissen en stijfheid van de voetgewrichten. Door deze stoornissen is de voet erg kwetsbaar. Kleine traumata kunnen snel leiden tot een ulcus en ernstige infecties. Dit kan uiteindelijk leiden tot amputaties. Preventie door goede voetverzorging en educatie kan veel problemen voorkomen.
Lees het artikel‘Beter Doen’ of ‘Beter Laten’ in de wijk
Het onderwerp ‘Beter Laten’ krijgt al een paar jaar aandacht, toch blijkt dat verpleegkundigen en verzorgenden nog steeds dagelijks overbodige handelingen uitvoeren. Het achterwege laten van deze handelingen bespaart tijd voor zorgverleners en leed bij de patiënt. De in 2017 ontwikkelde ‘Beter Laten’ lijst is nu geüpdatet en uitgebreid met ‘Beter Doen’ aanbevelingen om meer passende zorg te bieden.
Lees het artikel'Beter Laten'-handelingen bieden ruimte voor 'gemiste zorg'
Verpleegkundigen ervaren een hoge werkdruk, maar doen ook dingen die zij eigenlijk niet zouden moeten doen. Daardoor blijven er andere dingen liggen. Wetenschappers hebben in samenwerking met Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland een lijst opgesteld van handelingen die verpleegkundigen eigenlijk niet meer zouden moeten doen: de Beter Laten-lijst.
Lees het artikelAgressief gedrag in de thuiszorg
Agressief gedrag van oudere zorgvragers naar verpleegkundigen en verzorgenden werkzaam in de thuiszorg komt regelmatig voor, maar is grotendeels onderbelicht. Ruim een derde deel van de thuiszorgmedewerkers krijgt eens of meerdere keren per jaar met agressie te maken. De verwachting is dat met een toenemende vergrijzing en met beleidskeuzes die aandringen op een zo lang mogelijk uitstellen van een klinisch verblijf, agressie-incidenten in de thuiszorg vaker zullen voorkomen.
Lees het artikelHemodialyse thuis
Hemodialyse is een van de nierfunctievervangende therapieën die gebruikt worden om patiënten met nierfalen in leven te houden. Hemo betekent bloed en dialyse is de uitwisseling van in water opgeloste stoffen door een semipermeabel membraan. Bij hemodialyse wordt het bloed gespoeld via een kunstnier. Als de medische situatie het toelaat, kan een patiënt in zijn eigen woonomgeving dialyseren.
Lees het artikelCreatinine en ureum
In de praktijk worden bloedwaarden als creatinine en ureum vaak gemeten. Aan de hand van de creatinineconcentratie in het bloed kan de nierfunctie worden bepaald. Als het ureum te hoog is in het bloed, kan er sprake zijn van een uremisch syndroom. Bij een dergelijk syndroom moet er direct worden ingegrepen.
Lees het artikelMelden en analyse van incidenten
Tijdens de uitvoering van werkzaamheden in de dagelijkse praktijk van een verpleegkundige kunnen incidenten optreden die direct of indirect consequenties hebben voor de patiëntenzorg. Door deze incidenten te melden en te onderzoeken kunnen onderliggende barrières (knelpunten) geïdentificeerd worden. Op basis van de analyse van deze barrières worden verbetermaatregelen geformuleerd en geïmplementeerd in de zorg.
Lees het artikelHet Diamantmodel
Zingeving is als water voor de vissen, je merkt het niet als het er is, maar als het ontbreekt, lig je spartelend op het droge. 1 Dat aandacht voor zingeving belangrijk is, begrijpen verpleegkundigen. Hoewel zij in hun werk dagelijks in aanraking komen met zingevingsvragen van ouderen weten zij niet altijd hoe hiermee om te gaan. Het Diamantmodel biedt een handvat voor zingevingsvragen.
Lees het artikelZorgacceptatie van oudere zorgmijders
De inspanningen om de zelfstandigheid van ouderen te ondersteunen, stuiten vaak op weerstand van betrokkenen. Hoe kan het zelfmanagement gestimuleerd worden bij dit type zorgmijders? We hebben het hier over ouderen die dreigen vast te lopen, omdat zij vasthouden aan gewoonten die niet meer passend zijn nu zij steeds kwetsbaarder worden.
Lees het artikelHypertensie
Hypertensie (hoge bloeddruk) is geen ziekte op zichzelf, maar een van de risicofactoren voor het ontwikkelen van hart- en vaatziekten (HVZ) zoals hartinfarct, angina pectoris, hartfalen, herseninfarct, transiënte ischemische aanval (TIA), aneurysma aortae en perifeer arterieel vaatlijden. Dit geldt voor zowel diastolische als systolische hypertensie. De kans op cardiovasculaire problemen wordt groter naarmate de bloeddruk en/of de leeftijd stijgt.
Lees het artikelDe Noordelijke Transmurale Zorgbrug
De huidige zorg focust zich hoofdzakelijk op de ziekte waarvoor de patiënt is opgenomen. Bij de oudere, kwetsbare patiënt is er vaak weinig aandacht voor de functionele achteruitgang en de comorbiditeit die hierbij een rol speelt. Om functieverlies na ziekenhuisopname te beperken is het van belang geriatrische problemen tijdig te identificeren en hierop te anticiperen. Hiervoor kan gebruikgemaakt worden van de Transmurale Zorgbrug (TMZB). In dit artikel wordt aan de hand van een...
Lees het artikelChronische nierschade en nierfalen bij oudere patiënten
De behandeling van nierfalen vergt expertise en multidisciplinaire begeleiding ten aanzien van leefstijlaanpassingen en farmacotherapie. Bij progressie van de nierinsufficiëntie worden patiënten voorbereid om een beslissing te nemen rondom nierfunctievervangende therapie. Dit vergt intensieve voorbereiding en begeleiding.
Lees het artikelZenkerdivertikel
Door het volgen van een gedegen diagnostisch proces werkt u toe naar het stellen van de juiste diagnose. Binnen de ouderenzorg zijn invasieve onderzoeken of behandelingen niet altijd wenselijk. Zorgvuldig en gezamenlijk afwegen is dan belangrijk. Dit artikel behandelt een casus waarbij het verhelpen van de oorzaak de kwaliteit van leven van een verpleeghuisbewoner met dementie aanzienlijk verbeterde.
Lees het artikelVoedingstoestand bij dementie
De voedingstoestand heeft een groot effect op de gezondheid van ouderen. Zeker bij mensen met dementie kan een slechte voedingstoestand leiden tot een snellere achteruitgang van het geheugen. Er is echter weinig aandacht voor de rol van de voedingstoestand en de gevolgen hiervan in de praktijk. In dit artikel wordt ingegaan op wat een slechtere voedingstoestand is, waardoor deze wordt veroorzaakt en wat de gevolgen kunnen zijn. Daarnaast komt de rol van reuk- en smaakverandering aan bod als...
Lees het artikelVan vijf naar tien regels medicatieveiligheid
De regel van vijf helpt de veiligheid tot aan het toedienen van een medicijn. De regel van tien is een uitbreiding van de regel van vijf en helpt bij het waarborgen van de veiligheid na het toedienen. Denk aan veiligheid door controle op therapeutische neveneffecten om vervolgens interprofessionele vervolgacties te starten voor de neveneffecten, bijvoorbeeld in de vorm van een medicatiebeoordeling. In dit artikel worden aan de hand van een praktijkvoorbeeld alle regels uitgelegd, de regel...
Lees het artikelMensenrechten en de ouderenzorg
Aan de hand van de casus van een mevrouw met somatische en psychische problemen wordt in dit artikel het mensenrechtenperspectief in de ouderenzorg toegelicht. Zorg moet beschikbaar, aanvaardbaar, kwalitatief voldoende en toegankelijk zijn. Deze criteria worden toegepast op de casus. Tot slot wordt toegelicht wat zorgprofessionals kunnen doen om zorg te kunnen geven vanuit het mensenrechtenperspectief.
Lees het artikelKwetsbare ouderen en pesten
Bij ‘pesten’ denken we eerder aan kinderen, scholen en gedrag tussen werknemers in bedrijven. Er is nauwelijks theorievorming en evenmin onderzoek naar pestgedrag tussen kwetsbare ouderen in zorginstellingen. Terwijl het daar ook voorkomt, en niet zelden! Dit artikel gaat in op de praktische consequenties en geeft voorlopige aanbevelingen.
Lees het artikelWat te doen met persoonlijke voorkeuren?
Voor zorgverleners vormt het een uitdaging wanneer zorgvragers specifieke voorkeuren of eisen hebben, gebaseerd op categorieën zoals gender, geloof of etniciteit. Zorgverleners en de organisatie waarvoor zij werken staan voor een dilemma hoe hierop te reageren. Tegelijkertijd is het van belang rekening te houden met de stem van de zorgvrager om te bepalen wat goede zorg is. Vanuit zorgethisch perspectief worden in dit artikel de grenzen moreel verkend hoe in een dergelijke situatie...
Lees het artikelOuderenmishandeling
Ouderenmishandeling is een breed begrip en omvat zowel ontspoorde zorg, financiële uitbuiting als psychische en lichamelijke mishandeling, verwaarlozing en seksueel misbruik. Ouderenmishandeling komt voor in de thuissituatie, maar ook in zorginstellingen.
Lees het artikelBRMO in de thuiszorg
Overdracht van bijzonder resistente micro-organismen (BRMO) komt steeds vaker voor. Als ziekteverwekkers resistent worden tegen alle antibiotica, dan zijn infecties afkomstig van deze ziekteverwekkers niet langer te behandelen.. Het zorgt er ook voor dat de kosten van de gezondheidszorg oplopen. Verder is het risico om te overlijden aan voorheen gemakkelijk te behandelen infecties groter. Voor de praktijk betekent het dat verpleegkundigen vaker geconfronteerd zullen...
Lees het artikelPalliatief redeneren
Zorg in de palliatieve fase is complex. Vroegtijdig signaleren en een goede beoordeling en behandeling van problemen en behoeften leveren een bijdrage aan de kwaliteit van leven (en sterven) in de laatste levensfase. Palliatief redeneren is daarbij een hulpmiddel. Door middel van zorgvuldige besluitvorming kan adequaat en tijdig geanticipeerd worden op actuele problemen en toekomstige scenario’s. Daarbij staan de wensen en behoeften van de zorgvrager en...
Lees het artikelZiekenhuis op Wielen
Verpleegkundig specialisten (VS) van Allerzorg zorgen ervoor dat mensen die, om welke reden dan ook, beperkt mobiel zijn medisch-specialistische zorg en behandeling ontvangen. Zij kunnen deze zorg dicht bij huis of thuis krijgen. Sinds 2016 bieden zij wondzorg en dermatologie thuis en de eerste stappen worden nu gezet op het gebied van de oncologische nazorg.
Lees het artikelDiabetische voet
Tijdens de COVID-pandemie kwam al snel ook de diabetische voet in het nieuws. Omdat patiënten niet naar de polikliniek durfden te komen of omdat deze gesloten was, zagen de ziekenhuizen al snel meer diep geïnfecteerde voeten op de Spoedeisende Hulp (SEH) en werden er meer amputaties gemeld. Dit geeft heel goed weer hoe kwetsbaar mensen zijn met een diabetische voet die niet goed behandeld kan worden. Het snel herkennen en het opstarten van adequate zorg bij een diabetische voet is...
Lees het artikelKwetsbaarheid bij besluit over reanimatie
Het door een oudere patiënt te nemen reanimatiebesluit vereist zorgvuldigheid van de zorgverlener ten aanzien van het verstrekken van de juiste informatie, maar ook ten aanzien van de kwetsbaarheid van de patiënt bestaande uit zowel ‘frailty’ als ‘vulnerability’.
Lees het artikelCompressietherapie
Ambulante compressietherapie (ACT) wordt toegepast bij de behandeling van oedeem en/of wonden aan het onderbeen. Door van buitenaf druk te geven kan het oedeem verdwijnen en wordt de bloed- en zuurstoftoevoer gestimuleerd, zodat genezing van een wond kan worden bespoedigd. Ambulante compressie kan alleen aangelegd worden bij mobiele patiënten. Bij immobiele patiënten dient een andere zwachtel gebruikt te worden. Zwachtelen moet op de juiste manier gedaan...
Lees het artikelValpreventie thuis bij ouderen met dementie
Ouderen met dementie en cognitieve stoornissen vallen twee keer zo vaak als leeftijdsgenoten zonder deze stoornissen. Ze lopen daarbij vaker ernstiger letsel op, herstellen minder snel en hebben een hogere kans op overlijden als gevolg van een val. Hoe eerder er aandacht is voor het verhoogde valrisico bij deze ouderen, hoe groter de kans op effectieve valpreventie.
Lees het artikelSystemische lupus erythematodes
Systemische lupus erythematodes (SLE) is een complexe chronische auto-immuunziekte, waarbij ontsteking van onder andere de huid, gewrichten, nieren en het hartzakje voorkomt. Naast lichamelijke problemen hebben patiënten vaak psychische klachten. Medische behandeling is mogelijk, genezing niet. Verpleegkundigen kunnen patiënten ondersteunen in het managen van hun ziekte en het bereiken van een voor hen optimaal niveau van gezondheid.
Lees het artikelWel of niet dialyseren
Waarom dit gesprek? Wanneer er bij een patiënt sprake is van een nierfunctiedaling tot onder 20%, wordt het traject met voorlichting over nierfunctievervangende behandeling opgestart. Bij patiënten > 70 jaar of kwetsbare jongere patiënten wordt conform de richtlijnen een functionele (kwetsbaarheids)screening verricht. Tijdens deze screening komt het gesprek regelmatig op wel of niet dialyseren. In dit artikel vindt u meer achtergrondinformatie en een casus waarin zo’n...
Lees het artikel100 jaar insuline
Sinds de ontdekking van diabetes mellitus bestond de behandeling van diabetes mellitus type 2 vooral uit insulinetherapie. Na het ontdekken van diabetes mellitus type 2 zijn er voor deze vorm van diabetes verschillende medicamenteuze behandelingen ontstaan. Het reguleren van bloedglucosewaarden werd niet meer het hoofddoel. Leefstijlcomponenten en cardiovasculaire risicoreductie zijn nu de focus. Door diverse toonaangevende studies is de behandeling van diabetes mellitus type 2 nu...
Lees het artikelGeriatrische Revalidatiezorg
De Geriatrische Revalidatiezorg (GRZ), ook wel GR genoemd, is in ontwikkeling sinds deze per 1 januari 2013 onder de Zorgverzekeringswet valt. In dit artikel neem ik u graag mee in het hoe en wat achter de GR: waar kan een patiënt terecht als verblijf in ziekenhuis niet meer nodig is, maar hij nog niet veilig naar huis kan, omdat de zorgvraag nog te hoog is of de zorgvrager te kwetsbaar is? Wie komen er nog meer in aanmerking voor een GR-opname?
Lees het artikelLaagdrempelige ethiekondersteuning in palliatieve zorg
Als verpleegkundige of verpleegkundig specialist werkzaam in palliatieve zorg krijgt u regelmatig te maken met situaties waarin het niet duidelijk is wat het juiste is om te doen. Gestructureerd stilstaan bij wat van waarde is voor uzelf en de betrokkenen kan helpen uw ‘morele veerkracht’ en uw ‘morele competenties’ te vergroten. In dit artikel wordt een laagdrempelige methode geïntroduceerd, CURA, die u hierbij kan helpen.
Lees het artikelSystemische sclerose
Systemische sclerose wordt ook wel sclerodermie genoemd. Sclerodermie betekent letterlijk ‘harde huid’. Bij systemische sclerose treedt verbindweefseling van huid en interne organen op. Dit heeft veel impact op het dagelijks leven en de ziekte kan zelfs levensbedreigend zijn. Systemische sclerose vraagt een multidisciplinaire benadering. Verpleegkundigen kunnen patiënten ondersteunen in het omgaan met de ziekte en het bereiken van een voor hen optimaal niveau van gezondheid.
Lees het artikelAnemie bij ouderen
De meest voorkomende klachten van anemie, ook wel bloedarmoede genoemd, zijn vermoeidheid en een gevoel van slapte. De incidentie en prevalentie van anemie stijgen met de leeftijd en anemie komt voor bij 25% van de 85-plussers. Uit onderzoek blijkt dat de gevolgen van anemie bij ouderen groot zijn en dat anemie kan leiden tot afhankelijkheid, cardiovasculaire aandoeningen, dementie, vallen, verhoogde mortaliteit, mentale problemen en een verminderde kwaliteit van leven. De gevaren van anemie...
Lees het artikelVirtual reality bij mensen met dementie
Stelt u zich eens voor dat u een onrustige cliënt met dementie kon helpen door hem weer even te laten terugkeren naar vroeger. Door hem onder te dompelen in de geuren, kleuren en beelden van toen, hem door de straten van vroeger te laten lopen en de omgeving van zijn jeugd te laten zien. Klinkt dit als toekomstmuziek? Nee, het is wellicht mogelijk in de (nabije) toekomst, gewoon bij iemand thuis of in het verpleeghuis, met behulp van virtual reality.
Lees het artikelIJzertekort bij depressie
Symptomen van depressie en depressie kunnen gerelateerd zijn aan een lichamelijke aandoening of een somatische oorzaak hebben. Om somatische aandoeningen uit te sluiten kan een somatische anamnese aangevuld worden met lichamelijk onderzoek of kan laboratoriumonderzoek nodig zijn. De interpretatie van het laboratoriumonderzoek met betrekking tot ijzergebreksanemie komt in dit artikel aan de orde.
Lees het artikelMedicijngebruik en nutriëntentekort
Zowel de werking als de bijwerking van bepaalde medicijnen kan bij ouderen sneller tot een tekort aan vitaminen en mineralen leiden. Deze tekorten kunnen op hun beurt gezondheidsproblemen verergeren of zelfs tot nieuwe gezondheidsproblemen leiden. Als verpleegkundige heeft u een belangrijke rol in het signaleren van mogelijke verbanden, zodat na overleg met de arts of verpleegkundig specialist en na eventuele diagnostiek suppletie van voedingssupplementen kan worden ingezet.
Lees het artikelThuis voelen en dementie, wat is er nodig?
Mensen met dementie moeten zich continu aanpassen aan een nieuwe werkelijkheid. Niet alleen het geheugen gaat achteruit, maar ook de omgeving verandert door een toename van zorgafhankelijkheid. Naar verwachting wordt het merendeel van de mensen die lijden aan dementie uiteindelijk opgenomen in een verpleeghuis. Uit ervaring en onderzoek blijkt dat het belangrijk is een thuisgevoel te creëren voor een zo goed mogelijke kwaliteit van leven in de laatste levensfase.
Lees het artikelLerend vermogen van mensen met dementie
Het geheugen en lerend vermogen van mensen met dementie zijn niet op alle fronten even ernstig aangetast. Er zijn mogelijkheden om de restcapaciteiten aan te spreken en daarmee een bijdrage te leveren aan de levenskwaliteit van mensen met dementie.
Lees het artikelWat kan de verpleegkundige met ChatGPT?
Wie de laatste tijd het nieuws heeft gevolgd, heeft er vast al eens van gehoord: ChatGPT. ChatGPT is een op kunstmatige intelligentie gebaseerde chatfunctie. Scholieren gebruiken deze applicatie om hun werkstukken snel te maken. ChatGPT is echter ook veelbelovend voor de verpleegkundige. In dit artikel vertellen we u hoe u nu al gebruik kunt maken van ChatGPT.
Lees het artikelPalliatieve sedatie, uitvoering in de praktijk
Palliatieve sedatie is een verzamelnaam voor interventies die bij ernstig lijden van patiënten in de laatste fase van hun leven kunnen worden toegepast. De verschillende vormen van sedatie komen aan de orde, waarbij de medische, verpleegkundige en belevingsaspecten van de patiënt en zijn mantelzorgers besproken worden.
Lees het artikelReumatoïde artritis
Reumatoïde artritis (RA) is een chronische auto-immuunziekte die gekenmerkt wordt door gewrichtsontstekingen. Vroegherkenning is essentieel, want door vroeg in het ziekteproces te starten met medicamenteuze behandeling wordt gewrichtsschade voorkomen dan wel beperkt. De verpleegkundige zorg bestaat uit voorlichting en educatie, het systematisch monitoren van ziekteactiviteit en comorbiditeit, en het bieden van psychosociale ondersteuning.
Lees het artikelHet effect van ageisme op gezondheid
Veel scholingen op het gebied van ouderenzorg beginnen met doemscenario’s. Door de veelvuldige herhalingen worden in de hele maatschappij beeld en meningsvorming over ouderen beïnvloed. Dit werkt uiteindelijk ageisme in de hand. In Nederland wordt dit niet voldoende herkend en er is dan ook nog geen Nederlands woord voor ageisme. Het kan het beste worden omschreven als de verzamelnaam voor negatieve stereotypen, vooroordelen en leeftijdsdiscriminatie. In dit artikel gaan we in op...
Lees het artikelSamenwerken voor goede palliatieve zorg voor dak- en thuislozen
Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn is niet veel anders dan ‘gewone’ palliatieve zorg. Er zijn echter wel specifieke aandachtspunten. In dit artikel beschrijven we deze aandachtspunten, die zijn ontleend aan een recent ontwikkelde handreiking Palliatieve zorg voor mensen die dak- of thuisloos zijn.
Lees het artikelEffectief communiceren met de SBAR(R)
Er gaat nog wel eens wat mis in de communicatie tussen artsen en verpleegkundigen. Dit komt doordat deze professionals verschillend zijn opgeleid. Goede communicatie kan fouten en misverstanden voorkomen en leidt tot een betere kwaliteit van zorg. De SBAR(R) is een methode voor gestructureerde communicatie tussen verschillende professionals en bestaat uit de onderdelen: Situation, Background, Assessment en Recommendation (Repeat). Met behulp van de SBARR ordent u de...
Lees het artikelComplexe zorg voor kwetsbare ouderen thuis
Gedurende de tien jaar dat ik als huisarts werkzaam was, groeide bij mij het besef dat ik in de zorg voor de ouderen in mijn praktijk tekortschoot. Ik besefte steeds meer dat de normale, zeg reactieve, houding waarin huisartsen opgeleid zijn en ook goed zijn, niet voldeed voor de complexiteit van zorg voor kwetsbare ouderen. Het draait in die zorg immers niet zozeer om het ziektespecifieke, als wel om de handicaps die ouderen ondervinden van hun chronische ziekten en die hen bedreigen in hun...
Lees het artikelOedeem bij ouderen
In dit artikel komen de meest voorkomende oorzaken van oedeem bij ouderen in het verzorgings- en verpleeghuis en de thuiszorg aan de orde. Het artikel richt zich op klinisch redeneren voor verzorgenden en verpleegkundigen. Na het lezen van dit artikel weet u hoe u door middel van klinisch redeneren en met behulp van meetinstrumenten en classificatiesystemen een cliënt met oedeem kunt beoordelen. Een ijsberg is een mooie metafoor voor klinisch redeneren; een deel van de situatie is...
Lees het artikelHygiëne in de thuiszorg
Hygiëne is een belangrijke uitdaging in de gezondheidszorg. Sinds Florence Nightingale (1820-1910) is het een basisvaardigheid in de verpleegkunde. Wat is handhygiëne en wanneer pas je deze toe? Wat is een zorginfectie en hoe kunnen risicopatiënten worden gescreend? Tips voor het veilig gebruik van smartphones en tablets passeren de revue evenals persoonlijke bechermingsmiddelen.
Lees het artikelBeslissingsbevoegdheid bij weefseldonatie
Sinds 1 juli 2020 geldt de nieuwe Wet op de orgaandonatie. Wat is hierin geregeld over weefseldonatie en wanneer kan weefseldonatie plaatsvinden en wanneer niet? Wie heeft beslissingsbevoegdheid over weefseldonatie wanneer een patiënt ter zake wilsonbekwaam is of is geworden? In dit artikel worden deze vragen aan de hand van een casus beantwoord.
Lees het artikelPolyfarmacie en vallen bij de geriatrische patiënt
In de zorg voor de geriatrische patiënt komen zowel polyfarmacie als valincidenten vaak voor. Polyfarmacie kan het risico van valincidenten verhogen. Er worden jaarlijks veel geriatrische patiënten na een val op de Spoedeisende Hulp in het ziekenhuis gepresenteerd. Door de toenemende vergrijzing neemt het aantal patiënten met polyfarmacie toe. Er vinden meer valincidenten plaats en beide zorgen voor een afname van kwaliteit van leven, een hogere mortaliteit en een behoorlijke...
Lees het artikelFecale incontinentie
Patiënten met een inflammatory bowel disease (IBD) hebben vaak klachten van buikpijn en (bloederige) diarree. Patiënten moeten soms rennen naar het toilet of het toilet wordt niet op tijd gehaald. Bij ongewenst verlies van ontlasting spreken we over fecale incontinentie (FI). Dit artikel gaat in op de prevalentie van FI bij oudere patiënten met IBD, het effect op de kwaliteit van leven, het belang van het bespreekbaar maken van FI en mogelijke interventies bij FI.
Lees het artikelProtonpompremmers
Esomeprazol (Nexium®), lansoprazol (Prezal®), omeprazol (Losec®, Losecosan®, Omecat®, Pedippi®), pantoprazol en rabeprazol (Pariet®) zijn zeer veelvoorkomende medicijnen die vallen onder de protonpompremmers (protonpump inhibitors (PPI’s)). Ze hebben diverse toepassingen en bijwerkingen. Dit artikel geeft een overzicht van de indicaties, het toedienen en het afbouwen van PPI’s.
Lees het artikelEen goede samenwerking tussen mentoren en zorgverleners
Het mentorschap is een van de drie Nederlandse beschermingsmaatregelen voor volwassenen. Het mentorschap wordt door de rechtbank ingesteld voor personen die ter zake van hun persoonlijke belangen niet of slechts gedeeltelijk wilsbekwaam zijn. De samenwerking tussen zorgverleners en mentoren verloopt echter niet altijd naar wens. In dit artikel wordt beschreven waar dat mogelijk mee te maken heeft en hoe de samenwerking kan worden verbeterd.
Lees het artikel‘Liefde is alles’
Intimiteit en seksualiteit zijn belangrijke onderdelen van het leven, ook voor mensen met dementie die in het verpleeghuis wonen, en hun partners. Het blijkt echter vaak een taboeonderwerp, waarbij verschillende perspectieven van belang zijn. In dit artikel wordt binnen het biopsychosociaal model gekeken vanuit het perspectief van de bewoner, partner, zorg-, medisch en paramedisch medewerker.
Lees het artikelZingeving in het verpleeghuis
Zingeving speelt in ons leven een belangrijke rol. Het gaat over de zin ‘in’ het leven: heeft u zin om even naar buiten te gaan? Maar ook over de zin ‘van’ het leven: wat heeft het voor zin? Als verpleegkundige in het verpleeghuis ontmoet u bewoners die veel hebben meegemaakt. Hoe kunt u naast de medische zorg ook zorgen voor hun zingeving?
Lees het artikelLerend vermogen van mensen met dementie
Dementie is een behoorlijk ingrijpend ziekteproces, voor zowel de persoon zelf als voor zijn of haar naasten. Iemands beperkingen nemen toe. Toch kan functieverlies worden vertraagd of deels worden hersteld, door in te spelen op oude routines en het lerend vermogen. Onbewust leren is het meest geschikt om in te zetten in een leerproces van iemand met dementie.
Lees het artikelDe jonge mantelzorger
Een op de vier kinderen in Nederland groeit op bij ouders die zorg nodig hebben. Als wijkverpleegkundige kunt u in situaties komen waarin de zorgvrager ondersteund wordt door kinderen: jonge mantelzorgers. Zeker als de zorgvrager chronisch ziek is en/of psychisch belast, kunnen er zorgen ontstaan over de kinderen. In dit artikel wordt uiteengezet hoe u hiermee als (wijk)verpleegkundige kunt omgaan.
Lees het artikelAandachtspunten bij een vervuild huishouden
Het zien en ruiken van een vervuilde woning roept bij de wijkverpleging vaak afkeer, angst en onzekerheid op. Het komt niet vaak voor, maar een vervuilde woning is dikwijls een bron van zorg voor de wijkverpleging. Dit artikel beschrijft aandachtspunten voor goede zorg.
Lees het artikelFunctioneel herstel na acute ziekenhuisopname
Ouderen hebben na een acute ziekenhuisopname een hoog risico op functieverlies. Niet alle ouderen herstellen hiervan na ontslag naar huis, waardoor ze zelfstandigheid verliezen. Dit heeft mede te maken met de mate van bewegen tijdens en na de ziekenhuisopname. Weinig bewegen en functieverlies na ziekenhuisopname hebben een sterke relatie met elkaar, waarbij een oudere functioneel achteruitgaat en fysieke kwetsbaarheid toeneemt.
Lees het artikelHyperlipidemie
Cholesterol en triglyceriden zijn vetachtige stoffen die noodzakelijk zijn voor het goed functioneren van het lichaam op celniveau. Bij te hoge bloedserumwaarden spreekt men van een hyperlipidemie en dit is schadelijk voor hart en bloedvaten. Er kunnen levensbedreigende atherosclerotische plaques ontstaan, die een hartinfarct of embolie kunnen veroorzaken. Hart- en vaatziekten(HVZ) zijn in Nederland de belangrijkste oorzaak van sterfte bij vrouwen en de tweede oorzaak (na kanker) van sterfte...
Lees het artikelPolyfarmacie bij ouderen
De kans op het krijgen van chronische aandoeningen neemt met het ouder worden toe. Hierdoor stijgt eveneens het gebruik van meerdere geneesmiddelen, dat ook polyfarmacie genoemd wordt. Door het innemen van meerdere geneesmiddelen stijgt de kans op interacties en bijwerkingen vooral bij ouderen. Bovendien is correcte inname voor de oudere patiënt lastiger. Dit alles kan invloed hebben op de therapietrouw.
Lees het artikelRouw en verlies
Iedere zorgverlener maakt een keer mee dat een patiënt overlijdt. Het overlijden raakt niet alleen de nabestaanden maar ook de zorgverleners. De hierbij horende rouw bestaat uit een aantal fasen, ook wel omschreven als rouwtaken. In dit artikel wordt uiteengezet wat deze rouwtaken inhouden en wat u kunt betekenen voor degene die rouwt.
Lees het artikelPerifeer arterieel vaatlijden
Bij perifeer arterieel vaatlijden (PAV) is er een probleem in de arteriële circulatie in of naar het been. Er zijn klachten van claudicatio intermittens (etalagebenen) tot kritieke ischemie met vaak niet-genezende ulcera. Door het herkennen van signalen, symptomen en het stellen van de juiste vragen, eventueel in combinatie met het meten van de enkel-armindex (EAI), kan bij een verdenking op PAV samen met de patiënt worden afgewogen wat de vervolgstappen zijn. Uitgebreide...
Lees het artikelCultuursensitieve zorg bij het levenseinde
Persoonsgerichte zorg is het streven, zeker in de zorg aan het levenseinde. Bovendien moet er in die zorg ook aandacht zijn voor de naasten. Hoe doe je dat als de familie andere waarden en normen hanteert dan je zelf gewend bent? Dit artikel zet inzichten uit onderzoek over cultuursensitieve palliatieve zorg op een rijtje.
Lees het artikelVerslikken
Eten en drinken doen we dagelijks, meerdere keren per dag. Hoewel dit vanzelfsprekend lijkt, is dat voor veel ouderen niet het geval. Slikstoornissen komen frequent voor bij deze doelgroep en de impact hiervan op de kwaliteit van leven kan bijzonder groot zijn. Symptomen herkennen en hier adequaat mee omgaan zijn essentieel om de gevolgen te beperken.
Lees het artikelOud en kanker, een kwetsbare combinatie?
Het inschatten van de mate van kwetsbaarheid van een patiënt is niet altijd even eenvoudig. Door gebruik te maken van meerdere meetinstrumenten is de kwetsbaarheid zichtbaar te maken en kunnen interventies worden toegepast om deze kwetsbaarheid te verminderen. Samen met de patiënt kunt u zo optimaal gebruikmaken van shared decision-making en goed onderbouwd een behandeltraject ingaan of juist afzien van behandeling. Dit vergt maatwerk, niemand is immers hetzelfde. We hopen u in dit...
Lees het artikelAdvance care planning bij patiënten met ALS
Amyotrofische laterale sclerose (ALS) is een neurodegeneratieve aandoening. Het ziektebeeld verloopt progressief met uiteindelijk gegeneraliseerde paresen. Ongeveer de helft van de patiënten is na drie jaar overleden, meestal als gevolg van respiratoire insufficiëntie. De spreiding van de ziekteduur is echter zeer groot en kan uiteenlopen van 0,5 tot 15 jaar. De lichamelijke gevolgen van ALS leiden steeds weer tot nieuwe beslissingen over behandelingen, hulpmiddelen en...
Lees het artikelZin en onzin van het sticken van urine
Verpleegkundigen en verzorgenden spelen een centrale rol in het diagnostisch proces van urineweginfecties (UWI’s). Tot een aantal jaar geleden speelde de urinestick een belangrijke rol in dit proces, namelijk het ‘aantonen’ van een UWI. Door inzicht uit wetenschappelijk onderzoek, vertaald naar een herziene richtlijn, is dit veranderd. Een UWI dient nu vastgesteld te worden op basis van urineweg-gerelateerde klachten. Een urinestick kan daarbij eventueel ingezet worden om...
Lees het artikelBelang van zingeving thuis
Voor ieder mens is het belangrijk de zin van het leven te ervaren. Zingeving gaat over alledaagse dingen die van waarde zijn voor mensen, maar ook over levensvragen. Bij ziekte, verlies en rouw speelt zingeving vaak een expliciete rol. Als (wijk)verpleegkundige ontmoet u in uw dagelijks werk cliënten die (mogelijk) worstelen met levensvragen en hebt u een signalerende en interveniërende rol in de zorg voor zingeving.
Lees het artikelDomotica en dementie
Ten gevolge van cognitieve stoornissen bij dementie kunnen stoornissen optreden in het plannen en organiseren. Inzet van domotica kan hier een oplossing zijn, mits dit past bij de zorgvraag en de persoonlijke (on)mogelijkheden van de persoon met dementie. De ergotherapeut kan hier een passend advies over geven, dat samen met andere zorgprofessionals uitgevoerd kan worden. Bij problemen met plannen en organiseren kan inzet van het beeldhorloge een oplossing zijn.
Lees het artikelPeritoneale dialyse
Wanneer er bij patiënten met ernstige nierschade ondersteuning nodig is, is buikspoeling of peritoneale dialyse (PD) een van de behandelmogelijkheden. Deze behandelvorm is geschikt voor eigenlijk bijna iedereen, mits er voldoende peritoneum of buikvlies aanwezig is. In dit artikel wordt uitgelegd wat PD is, hoe het werkt en waarom het een goede behandelvorm is, zelfs in acute situaties.
Lees het artikelCVA bij atriumfibrilleren
Atriumfibrilleren is een hartritmestoornis waarbij het ritme volledig onregelmatig en meestal versneld is. Deze ritmestoornis komt veel voor bij oudere mensen. Atriumfibrilleren kan symptomatisch of asymptomatisch zijn. Een karakteristieke bevinding in het lichamelijk onderzoek is een onregelmatige pols en de diagnose wordt gesteld met een ecg. Er zijn diverse manieren om de aandoening te behandelen. Het is belangrijk te bekijken of er een risico is op een CVA. Dit ziektebeeld kan ontstaan...
Lees het artikelLanger Actief Thuis
De Nederlandse ouderenzorg verandert. Ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven en thuis blijven wonen. Dit vraagt van verpleegkundigen en verzorgenden een andere manier van werken. Bij Mijzo, een ouderenzorgorganisatie in Noord-Brabant, is daarom het programma Langer Actief Thuis (LAT) ontwikkeld, waarin meer aandacht is voor preventie van functionele achteruitgang en het optimaliseren van de zelfredzaamheid van ouderen. LAT is gebaseerd op de principes van reablement.
Lees het artikelEerstelijnsverblijf
In 2017 is binnen de Zorgverzekeringswet een subsidieregeling van kracht geworden voor de tijdelijke voorziening in het verpleeghuis. Officieel heet dit het ‘eerstelijnsverblijf’ (ELV). Maar wie is die ELV-cliënt? Hoe kunnen verpleegkundigen, huisartsen en ziekenhuisartsen iemand verwijzen naar dit verblijf?
Lees het artikelGecompliceerde rouw bij ouderen
Rouw hoort bij het ouder worden en juist ouderen hebben een grotere kans op gecompliceerde rouw. Hoewel de meningen nog enigszins verdeeld zijn over hoe gecompliceerde rouw als psychische stoornis gedefinieerd moet worden, bestaat gecompliceerde rouw wel degelijk. En al te vaak wordt deze diagnose gemist. Dat is jammer, want ouderen met gecompliceerde rouw lijden enorm, terwijl gecompliceerde rouw goed behandelbaar is.
Lees het artikelIndicatie voor palliatieve sedatie bij patiënt in laatste levensfase
Patiënten kunnen in de terminale fase van hun leven symptomen hebben die als ondraaglijk lijden worden ervaren. Zo kunnen er symptomen zijn als pijn, benauwdheid, misselijkheid, braken, jeuk, onrust en angst. Dan kan palliatieve sedatie uitkomst bieden. Hiermee wordt het bewustzijn van een patiënt opzettelijk verlaagd. Doel is het lijden te verlichten en niet het leven te verkorten.
Lees het artikelAgressie in de zorg
De agressie tegen zorgverleners neemt toe. Hoe gaat u als zorgverlener met agressie om en wat kunt u doen om agressie te verminderen? Wat zegt de wet hier eigenlijk over? Deze vragen komen aan de orde in dit artikel over de casus van Seda.
Lees het artikel